Nokkur orð um spéhræðslu

authpicwaterÞað tók mig mjög langan tíma að viðurkenna það fyrir sjálfum mér og öðrum að mig langaði að verða rithöfundur þegar ég yrði stór. Enn í dag, ef einhver spyr mig hvað ég geri, þá segist ég yfirleitt vera bóksali. Stundum, ef sólin er björt og ég er ánægður með eitthvað sem ég hef nýlega afrekað segi ég „rithöfundur“, fullur stolti, en á síðan erfitt með að fylgja því ekki eftir með „…eða eitthvað svoleiðis.“

Rithöfundur er svo hrikalega stórt orð. Mun stærra en skáld eða textasmiður eða bóksali. Helst af öllu myndi ég vilja taka á mig einhverskonar nýyrði, sem gæti kannski verið skrifari. Einhver sem skrifar og skrifar án þess að þurfa nokkurn tíman að gefa eitthvað út og standa berskjaldaður fyrir framan lesendur, sem eru fullfærir um að rífa rithöfundinn á hol þar sem hann reynir að fela sig á bak við orðin. Þessi spéhræðsla mín útskýrir kannski af hverju það var svo nauðsynlegt fyrir mig að taka mín fyrstu skref í sagnagerð erlendis, í algleymi enskrar tungu.

Fyrsta sagan mín, það er að segja fyrsti textinn sem ég skrifaði af fullri alvöru og ekki undir því yfirskyni að ég væri „bara eitthvað að fíflast“, var stutt saga á ensku um strák sem læðist út um nótt og hjólar þvert yfir bæinn í eyðilegt verksmiðjuhverfi til að kveikja þar í bíl með flöskusprengju í tilraun til að framkvæma einhverskonar sjálfskapaða manndómsathöfn.

Sagan var svosem ekkert til að hrópa húrra fyrir. Þó að hér að ofan hafi ég reynt að draga fram táknmyndir og túlkanir hennar er ég nokkuð viss um að lesendum hefðu annaðhvort verið allar slíkar tilfæringar algerlega duldar eða fundist þær allt of augljósar. En þessi saga var engu að síður fyrsta atlaga mín til þess að reyna eitthvað fyrir mér í textagerð af fullri alvöru. Ég efast um að ég hefði verið fær um slíkt hefði ég ekki verið umvafinn hinu blessunarlega nafnleysi milljónasamfélagsins, langt í burtu frá heimabænum þar sem allir vissu hver maður var og allir vissu hverra manna maður var.

Þessi firra, að allir heima væru að bíða með öndina í hálsinum eftir því að lesa einhvern tvítugan menntskæling úr Mosfellssveit hlýtur að falla einhvers staðar mitt á milli mikilmennskubrjálæðis og lágs sjálfsálits. Engu að síður var það mikill léttir að geta loksins skrifað í friði án þess að þurfa að hafa áhyggjur af því að einhver heima væri að lesa mann.

Þetta frelsi gaf mikið af sér, tíma til að prufa fyrir sér í allar mögulegar áttir og þreifa á hinum ýmsu stefnum og innblástrum. Það var hægt að klæmast og grínast og henda fram sleggjudómum um allt og alla án þess að óttast neinar afleiðingar. Auk þessa var enskan svo mikið undanskots tungumál að hægt var að afbaka hana eins og maður vildi, svo lengi sem maður passaði vel upp á rauðu og grænu línurnar í Word skjalinu sem sögðu til um hvort allt væri hér með felldu.

Frelsið var yndislegt og ég gerði það sem ég vildi, en á endanum komst ég að því að það var eitthvað sem vantaði, einhver kjarni gerði það að verkum að umhverfin mín og persónurnar virtust ætíð vera á milli þessa heims og annars. Bresku göturnar sem ég skrifaði um, nefndar lávarðslegum nöfnum eins og Haversham Street og Mansfield Avenue (sem ég uppgötvaði seinna að ég hafði ómeðvitað stolið nánast öllum úr ritverkum Jane Austen) voru þegar betur var að gáð augljóslega Hverfisgata og Framnesvegur. Fólkið talaði bjagaða ensku mitt á milli bandarískunnar sem hafði gegnsýrt mig í sjónvarpsglápi barnæsku minnar og bresku enskunnar sem ég hafði lært í háskóla og af því að horfa á Inspector Morse þætti með afa og ömmu, og þær hétu allar látlausum nöfnum eins og John, Frank og Annie og þær drukku allar te.

Þessar staðleysur í sögunum mínum, fastar á milli þriggja landa, gerðu stílinn minn vissulega sérstakann, og jafnvel eftirtektarverðann, en það var engu að síður erfitt fyrir lesendur að bera traust til höfundarraddar sem vissi vart hvar hún var stödd þar sem hún hoppaði á milli landa, úr einni málsgrein í aðra. Traust er nefnilega alveg eins og öll önnur tifinningabákn. Það verður að ganga í báðar áttir. Það var ekki fyrr en ég var farinn að treysta lesendum að ég gat sagt þeim hvar allar mínar sögur ættu sinn uppruna, á íslenskum strætum og í íslenskum kjallaraíbúðum og úthverfum. Það var ekki fyrr en ég fór að treysta lesendunum til þess að rífa mig ekki á hol að þeir fóru að treysta mér.

Einn af leiðbeinendunum mínum sagði mér eitt sinn að fyrstu sögurnar manns væru ætíð byggðar á því sem búið væri að gerast; að næsta holl væri um það sem væri að gerast og það væri í raun ekki fyrr en í þriðja holli sem þú getur farið að skrifa um hvað sem þú vilt. Stundum finnst mér líkt og að ég hafi í angist minni og flótta hoppað beint í þriðja farið til að forðast það að þurfa að standa berskjaldaður fyrir framan íslenska lesandann, sem ég var alltaf viss um að gæti séð beint í gegnum mig á augabragði. Í seinni tíð hef ég orðið sannfærður um það að slík eldskírn sé nauðsynleg, og hluti af tilraunum mínum til að gangast við henni er þessi heimasíða, ásamt því að berjast við að temja aftur íslenska skrifmálið mitt sem hefur setið og ryðgað í skápnum öll þau ár sem ég hef verið í víking. Ég bið því lesandann auðmjúklega um að dæma mig ekki of harkalega, og ekki of greitt, og gefa mér tíð og tíma til að feta mig aftur heim.